KRALJ PETAR I KARAĐORĐEVIĆ (1844 - 1921) – VLADAR SLOBODE, USTAVNOSTI I NARODNOG POŠTOVANJA

 Vladavina kralja Petra I Karađorđevića u Srbiji ostala je duboko urezana u istorijskom pamćenju naroda kao simbol epohe slobode, ustavnosti i vojničke časti. 

Bio je obrazovan čovek, francuski đak, školovan u elitnim obrazovnim ustanovama Evrope, među kojima se ističe prestižna vojna akademija Sen Sir. Njegovo obrazovanje, međutim, prevazišlo je samo formalne diplome – kao istinski intelektualac liberalnog duha, preveo je delo "O slobodi" Džona Stjuarta Mila, jednu od ključnih filozofskih rasprava o pravima pojedinca, slobodi mišljenja i ograničenjima vlasti. 

Time je pokazao razumevanje i duboko lično opredeljenje ka liberalnim vrednostima, što će kasnije postati temelj njegove vladavine. Petar I je na presto Srbije stupio 1903. godine, posle prevrata koji je označio kraj autokratske vladavine Obrenovića. Od samog početka svoje vladavine, Petar I se zalagao za ustavnu monarhiju, poštovanje parlamentarnog sistema i slobodu štampe. Za razliku od prethodnih vladara koji su često posezali za autoritarnim sredstvima, on je nastojao da ograniči ličnu vlast i bude garant narodnih prava i sloboda. 

Uloga kralja u njegovom viđenju nije bila da vlada arbitrarnom silom, već da služi kao simbol jedinstva, moralnog autoriteta i čuvar ustavnog poretka. Petar I je bio i čovek oružja, vojnik po obrazovanju i po duhu. Kao mladić borio se u ustanku protiv Turaka u Hercegovini, a kasnije se istakao kao vojni vođa i moralni oslonac naroda u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Tokom tih ratova, Srbija je pretrpela ogromne gubitke, ali je zahvaljujući hrabrosti vojske i naroda, kao i Petrovom nepokolebljivom duhu, izašla kao pobednica. Kralj Petar je delio sudbinu naroda u najtežim trenucima – povlačio se sa vojskom preko Albanije, trpeo glad, hladnoću i iscrpljenost, što mu je donelo poštovanje i istinsku ljubav naroda. 

Za svoje vojne i državničke zasluge odlikovan je najvišim priznanjima, među kojima se ističe i francuska Legija časti. No, važnije od stranih priznanja bilo je ono što je dobio od svog naroda – epitet „Oslobodilac“ i status voljenog kralja, skoro mitskog lika u kolektivnoj svesti. 

Osnovna načela njegove vladavine mogu se sažeti u sledeće vrednosti: sloboda pojedinca, vladavina prava, parlamentarna demokratija, narodno jedinstvo i lična skromnost. Bio je kralj koji je verovao da vlast treba da proizlazi iz narodne volje, a ne iz božanskog ili dinastičkog prava. 

Njegova skromnost, uzdržanost u pokazivanju moći i duboka privrženost narodu, učinili su da ga narod pamti s ljubavlju i poštovanjem, kao jednog od najvoljenijih srpskih vladara. U vremenu burnih političkih preokreta i krvavih ratova, kralj Petar I Karađorđević ostao je simbol moralne stabilnosti, ustavne vladavine i slobodarskog duha, kao jedan od retkih vladara koji nije težio moći radi nje same, već ju je koristio da unapredi slobodu i dostojanstvo naroda. Njegova vladavina ostaje i u svetskim okvirima svetao primer kako se liberalna misao može spojiti s realnim državništvom, a ideali sa istorijskim delovanjem.