Borhesova "Sveopšta istorija beščašća"

Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih književnih inovatora 20. veka, svojom zbirkom "Sveopšta istorija beščašća" (1935) stvorio je jedinstveno delo koje izmiče konvencionalnim književnim klasifikacijama. Ova knjiga se može čitati kao zbirka priča, ili serija fikcionalizovanih istorijskih eseja, pa čak i kao eksperiment u literarnoj mitologiji. U njoj Borhes spaja erudiciju, ironiju i igru sa stvarnošću, istražujući teme zločina, izdaje i moralne dvosmislenosti.

Hibridnost forme

Na prvi pogled, "Sveopšta istorija beščašća" je zbirka priča utemeljenih na istorijskim izvorima, ali Borhes ih ponovo oblikuje i iskrivljuje, otkrivajući pri tom sopstvene književne preokupacije. On koristi fragmente iz biografija, hronika i putopisa, prepričavajući ih na način koji briše granice između istine i fikcije. Time anticipira postmodernistički postupak intertekstualnosti, ali i otvara pitanje koliko je sama istorija konstrukcija.

Likovi i teme

U ovoj zbirci Borhes se bavi marginalnim figurama ljudske istorije – prevarantima, ubicama, izdajnicima i pustolovima. Tu su kineski pirati, američki odmetnici i evropske varalice, svi oni koji su oblikovali tamnu stranu kolektivnog pamćenja. Autor se ne zadovoljava pukim opisivanjem njihovih postupaka, već se igra njihovim sudbinama, često ih predstavljajući sa dozom fatalizma i paradoksalne poetičnosti. Njegovi protagonisti nisu tek kriminalci – oni su nosioci nečeg dubljeg, nečeg univerzalnog u ljudskoj prirodi što se ogleda u neprekidnoj težnji ka moći, prevari i iluziji.

Borhesova poetika iluzije

Jedan od ključnih aspekata ovog dela je Borhesova opsesija nestabilnošću istine. U njegovoj viziji, beščašće, moralni pad pojedinca, predstavlja u isto vreme simptom dublje, metafizičke nestalnosti sveta. Ako je istorija priča koju pričaju pobednici, onda Borhes koristi ironiju i hiperbolu da bi pokazao njenu proizvoljnost. U "Sveopštoj istoriji beščašća", istina nije objektivna činjenica već narativna konstrukcija, a književnost je teren na kojem se ti narativi dekonstruišu i rekonstruišu.

Ova zbirka, iako rani Borhesov rad, već sadrži elemente koji će obeležiti njegov kasniji opus – igru s književnim konvencijama, preplitanje stvarnog i izmišljenog, kao i promišljanje prirode istorije i identiteta.

 "Sveopšta istorija beščašća" zbirka priča o zločincima i prevarantima; zapravo je ogledalo kroz koje Borhes projektuje ljudsku sklonost ka samoobmani i preispituje granice između istorije i mita, fikcije i istine, časti i beščašća.