Avanture iz kulture

Horhe Luis Borhes, jedan od najvećih književnih inovatora 20. veka, svojom zbirkom "Sveopšta istorija beščašća" (1935) stvorio je jedinstveno delo koje izmiče konvencionalnim književnim klasifikacijama. Ova knjiga se može čitati kao zbirka priča, ili serija fikcionalizovanih istorijskih eseja, pa čak i kao eksperiment u literarnoj mitologiji. U njoj Borhes spaja erudiciju, ironiju i igru sa stvarnošću, istražujući teme zločina, izdaje i moralne dvosmislenosti. Hibridnost forme Na prvi pogled, "Sveopšta istorija beščašća" je zbirka priča utemeljenih na istorijskim izvorima, ali Borhes ih ponovo oblikuje i iskrivljuje, otkrivajući pri tom sopstvene književne preokupacije. On koristi fragmente iz biografija, hronika i putopisa, prepričavajući ih na način koji briše granice između istine i fikcije. Time anticipira postmodernistički postupak intertekstualnosti, ali i otvara pitanje koliko je sama istorija konstrukcija. Likovi i teme U ...

Postoje filmovi koji su proizvod epohe i filmovi koji postaju epoha sami po sebi. "Buntovnik bez razloga" (1955) predstavlja vizuelnu poemu o generacijskom jazu, izgubljenosti i potrazi za identitetom. Film je prevazišao svoj literarni predložak – roman "Rebel Without a Cause: The Hypnoanalysis of a Criminal Psychopath" autora Roberta M. Lindnera – jer nije ostao zarobljen u psihoanalitičkim teorijama i sociološkim tumačenjima. Umesto toga, postao je egzistencijalna himna o mladosti koja vapi za smislom. Lindnerova knjiga iz 1944. godine je studija slučaja mladog delinkventa koji prolazi kroz hipnoanalizu, reflektujući tadašnje shvatanje da kriminal i bunt proizlaze iz unutrašnjih trauma i potisnutih konflikata. Knjiga je, kao psihološki dokument, intrigantna, ali u njoj, čini se, nema one lirske magije koju je film kreirao kroz slike, atmosferu i, pre svega, nezaobilazne izvedbe Džejmsa Dina i Natali Vud. Džim Stark, protagonista...

 Film Miloša Formana "Let iznad kukavičjeg gnezda", zasnovan na romanu Kena Kizija,  jedno je od najsnažnijih umetničkih istraživanja individualizma, autoriteta, prisile, manipulacije, ograničenja i ljudske slobode. U središtu priče nalazi se kontrast između nekonvencionalnog duha i represivnog sistema, sukob koji se odvija unutar zidova psihijatrijske ustanove, ali istovremeno simbolizuje mnogo širi društveni okvir, pa predstavlja i neku vrstu alegorije. Rendal Mekmarfi, harizmatični antiheroj, ne prihvata nametnute granice. Njegova energija, vitalnost i instinktivno odbijanje pokoravanja razotkrivaju sistem koji ne teži izlečenju, već kontroli. Borba protiv Sestre Račed daleko nadilazi lični konflikt, to je zapravo manifestacija univerzalne tenzije između spontane ljudskosti i hladnog, birokratskog, sadističkog i manipulativnog mehanizma moći. Kizijev roman koristi unutrašnju perspektivu Poglavice Bromdena, koji u početku deluje kao izgub...

Od antičkih vremena do danas, književnost je imala svoje buntovnike, vizionare i tragične figure – autore koji su za života bili osporavani, proganjani ili ignorisani, dok su posmrtno stekli status velikana. Njihova dela su često bila ispred svog vremena, remetila ustaljene norme i izazivala moralne, političke ili estetske osude. Ironija sudbine je da su upravo ti pisci, čije su knjige bile spaljivane, zabranjivane ili prezirane, kasnije postali temelji svetske književnosti. Sokrat (470 - 399. pre nove ere) – prvi osuđeni mislilac Iako nije bio pisac u klasičnom smislu, Sokrat, čija su učenja zabeležili njegovi učenici, pre svega Platon, bio je među prvim velikim misliocima koji su platili životom zbog svojih ideja. Optužen za kvarenje omladine i nepoštovanje bogova, osuđen je na smrt ispijanjem kukute. Njegov uticaj je postao veliki tek vekovima kasnije, kada su Platon i Aristotel oblikovali zapadnu filozofiju na njegovim temeljima. Evripid (485 - 406. pre nove...